साहित्यवेध

   ○    गावातल्या साथी आणि साथ देणारे गाव .                                 डॉ. कैलास दौंड   (गाव : उब आणि धग १७)                            ओल्या हिरव्या सजीवंत गावाला कधी दुखण्या-भाण्याचं उन लागतं. या उन्हाचा चटका बसू नये म्हणून प्रत्येक मन घाबरतं. कधी पाच - दहा वर्षानी धडकी भरवणारे रोग येतात. माणसं जमेल तसं त्याला तोंड देतात. मानमोडी, प्लेग, पटकी, स्वाईनफल्यू, चिकनगुनिया  अशा साथींच्या अनेक आठवणी गावातील वयस्कर माणसांकडून ऐकायला मिळतात. दवाखाने, प्रवासाची साधने, आर्थिक उपलब्धता या साऱ्यांची कमतरता असल्याने होणारी जीवित हानी मोठीच असे. त्यातून गावात शिळा भात खाऊ नये, विटके अन्न खाऊ नये, घरात उंदीर- घुशी होऊ देऊ नयेत. बाहेरून आल्यावर पाय- हात धुऊनच घरात प्रवेश करावा अशी जागरू...

( गाव : उब आणि धग )    ○ देवाच्या दिवट्या आणि गोंधळलेली गावं.                  डॉ. कैलास दौंड     पूर्वी म्हणजे पंचवीस तीस वर्षापूर्वी सायंकाळी जेवणखाणं झालं की घरासमोर गप्पा मारत बसणं हे नित्याचच असायचं. त्याला अपवाद असायचा तो पावसाळ्यातील सर्द रात्रींचा. एरवी हिवाळा असो की उन्हाळा रात्री दहा अकरा वाजेपर्यंत गप्पाष्टक रंगायचच. शेतातील कामाच्या संबंधानं गप्पांना सुरूवात होई. मग त्या जसजसे  फाटे फुटतील तशाच पुढे जात. त्यात अनेक प्रसंग असत, अनेक गावे असत, कितीतरी किस्से असत, काही गोष्टी असत, काही घटना सत्य असत तर काही गप्पा सत्य घटनेवर आधारलेल्या असत. काही तर तद्दन खोट्या वाटतील इतक्या काल्पनिक असत. एकुणच एक अद्भुत दुनिया अशा गप्पात अनुभवायला मिळे हे मात्र नक्की . त्यामुळे सहाजिकच लहान मुलांना या गप्पांना ऐकत रहावेसे वाटे. जणू रहस्यकथांचे एखादे पुस्तकच आपल्यापुढे उलगडते आहे असे वाटे. इथे कोणीतरी राक्षसासारखे काम करणारा असे. कुणीतरी भुतासोबत बोललेला असे, कुणी चोरांना घाबरवलेले ...

    'तुडवण' ही आजची कादंबरी आहे.  [प्रा. डाॅ. प्रल्हाद वावरे ]   " नवकादंबरीकारांमध्ये सद्ध्याचे मोठे नाव म्हणजे कैलास दौंड . हा लेखक ग्रामजीवनाचे धारदार चित्रण करतोय. आपले साहित्य म्हणजे अनुभवाचा मेळ आहे असं कैलास दौंड  नमुद करतात. नुकतीच मॅजेस्टिकने त्यांची 'तुडवण' प्रकाशित केली आहे. या कादंबरीतून लेखकाने शिकलेल्या ग्रामीण तरुणाची मनोवस्था  चित्रित केली आहे. नारायण या कादंबरीचा नायक ,तो शिक्षण घेतो पण व्यवस्थेचा तो बळी आहे. नोकरी मिळत नाही.  वडिलांच्या तुटपुंज्या  शेतीवर उदरनिर्वाह चालतो पण जीवनाची कशी दैना झाली याचं अत्यंत मर्मभेदक चित्रण लेखकाने केले आहे. नायकाचा संघर्ष जीवघेणा आहे. खरेतर विदर्भातले ख्यातनाम लेखक साहित्य अकादमी पुरस्कार प्राप्त प्रा. डाॅ. सदानंद देशमुख यांच्या 'बारोमास' शी संबंध दर्शवणारी 'तुडवण' ही कादंबरी ग्रामजीवनाचे अत्यंत विदारक चित्रण आपल्या समोर उभं करते. लेखकाची शैली ही प्रवाही आहे. वाचकाला खिळवून ठेवण्याचे कसब लेखकाच्या शैलीत निश्चितच आहे.          अख्खं कुटूंब शेतीमध्ये राबत असतांना आईवड...

प्रा. डाॅ. शंकर विभुते, नांदेड यांनी लिहीलेला 'तुडवण ' कादंबरी वरील लेख. जो अक्षरनामा या पोर्टलवर प्रसिद्ध झाला आहे.  https://www.aksharnama.com/client/article_detail/4207

तुडवण कादंबरीचे परीक्षण.  परीक्षक उमेश मोहिते  दैनिक ॲग्रोवन. 

तुडवण कवी  वैभव साटम यांनी लिहीलेले तुडवण कादंबरीवरील टीपण दैनिक देशोन्नती वृत्तपत्राच्या स्पंदन पुरवणीत प्रसिद्ध झाले होते.