कैलास दौंड

डॉ. कैलास रायभान दौंड (जन्म : १ जून, इ.स. १९७३) हे मराठी भाषिक कवी आणि कादंबरीकार आहेत.
कैलास दौंड
जन्म नाव :कैलास रायभान दौंड
जन्म:१ जून, १९७३
सोनोशी , ता.पाथर्डी , जि.अहमदनगर
राष्ट्रीयत्व:भारतीय
कार्यक्षेत्र:शिक्षण, साहित्यक्षेत्र
भाषा :मराठी.
साहित्य प्रकार:कविता, कादंबरी, ललित गद्य.
प्रसिद्ध साहित्यकृती:कापूसकाळ, अंधाराचा गाव माझा ,तर्‍होळीचं पाणी, पाणधुई, ऊसाच्या कविता, वसाण, भोग सरू दे ऊन्हाचा , एका सुगीची अखेर.

वडील:रायभान
आई:प्रयागा
पत्नी:मिराबाई
अपत्ये:विशाखा, प्रभंजन

कैलास दौंड यांचा जन्म अहमदनगर जिल्ह्यातल्या पाथर्डी तालुक्यातील सोनोशी या गावी झाला. त्यांचे बालपण व नंतरचा काळही खेड्यातच व्यतित झालेला असल्याने शेती, शेतकरी, माती, निसर्ग याचा त्यांना विशेष लळा ,कळवळा आणि ओढ आहे. त्यांच्या लेखनातून सतत याचा प्रत्यय येतो. कैलास दौंड यांचे प्राथमिक शिक्षण भुतेटाकळी व सोनोशी या गावी, तर माध्यमिक शिक्षण येळी या गावी झाले. नांदेड जिल्ह्यातील मुखेड येथून डी.एड. आणि पुसद (यवतमाळ) येथून बी.एड. चे शिक्षण घेतले व पुणे विद्यापीठातून बहिस्थ शिक्षण घेऊन त्यांनी बी.ए. व एम.ए. या पदव्या प्राप्त केल्या. त्यानंतर त्यांनी डाॅ.बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठ,औरंगाबाद येथून 'मराठी ग्रामीण कादंबरीचा चिकित्सक अभ्यास (कालखंड २००० ते २०१०)' या विषयावर संशोधन करून, प्रा. दत्तात्रय प्रभाकर डुंबरे यांच्या मार्गदर्शनाखाली विद्यावाचस्पती (पीएच.डी) ही पदवी संपादन केली. (जुलै २०१५) तसेच प्राध्यापकपदासाठी आवश्यक असणारी राष्ट्रीय पात्रता परीक्षेतही (NET) ते उत्तीर्ण झाले आहेत . सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ पुणे च्या बहिशाःल शिक्षण मंडळाचे ते व्याख्याते देखील आहेत. हे १९९२ पासून प्राथमिक शिक्षक म्हणूनही कार्यरत आहेत. आजवर त्यांनी मांडवणे (ता. कर्जत जि. रायगड), नागापूरवाडी (ता. संगमनेर जि. अहमदनगर), हातगाव (ता. शेवगाव), शिंगोरी (ता. शेवगाव), सेवानगर (तोंडोळी ) ता. पाथर्डी, वडगाव(ता. पाथर्डी), मोहोजदेवढे (ता. पाथर्डी) येथे प्राथमिक शिक्षक म्हणून काम केले आहे. काही काळ त्यांनी 'सर्व शिक्षा अभियान योजने.अंतर्गत विषयतज्ज्ञ म्हणूनही काम केले.

कौटुंबिक माहिती:

आई :प्रयागाबाई, (विवाहापूर्वीचे नाव प्रयागाबाई तुकाराम मिसाळ ) वडील :रायभान कोंडीराम (कोंडीबा ) दौंड (हे सेवानिवृत्त प्राथमिक शिक्षक),विवाह २८ मे १९९६पत्त्नी‍ : मिराबाई (विवाहापूर्वीचे नाव मीरा हरिभाऊ दहिफळे ). कन्या : विशाखा, पुत्र : प्रभंजन.

कारकीर्द:

प्रारंभीच्या काळात ते मुख्यत्वे कवी म्हणून ओळखले गेले. त्यांच्या 'उसाच्या कविता' या कवितासंग्रहास महाराष्ट्र राज्य साहित्य आणि संस्कृती मंडळाचे अनुदान मिळाले होते. ऊसतोड कामगारांचे जीवनानुभवाचे चित्रण करणारा हा मराठीतला पहिलाच कवितासंग्रह आहे. मान्यताप्राप्त दिवाळी अंकांतून व नियतकालिकांतून दौंड यांचे लेखन सातत्याने प्रसिद्ध होत असते. त्यांनी अनेक बालकथांचे व कवितांचेही लेखनही केले आहे. ते समीक्षा लेखन आणि परीक्षण लेख लिहितात. त्यांचे ३५हून अधिक समीक्षा लेख मान्यवर नियतकालिकांतून प्रकाशित झाले आहेत.

कैलास दौंड यांनी अनेक साहित्य संमेलनांतून व महाविद्यालयामधून साहित्यिक स्वरूपाची व्याख्याने दिली आहेत व कविता सादर केल्या आहेत. काही नव्या कवीच्या कवितासंग्रहाला व इतर पुस्तकांना त्यांनी प्रस्तावना लिहिल्या आहेत. त्यांनी लिहिलेली पुस्तक परीक्षणे व समीक्षा मराठीतील आघाडीची दैनिके व प्रथितयश नियतकालिकात प्रसिद्ध झाल्या आहेत. कविता, कथा, कादंबरी, ललित गद्य आणि बालसाहित्य व समीक्षा अशा बहुविध साहित्य प्रकारात सकस लेखन करणारे साहित्यिक म्हणून कैलास दौंड यांची ओळख आहे.

कापूसकाळ या कादंबरीचा मुंबई विद्यापीठाच्या बी. ए. तृतीय वर्षाच्या अभ्यासक्रमात समावेश करण्यात आला आहे.
ढव्हं  नावाच्या कवितेचा डाॅ. बाबासाहेब आंबेडकर मराठवाडा विद्यापीठाच्या बी. ए. द्वितीय वर्ष एसएल मराठी अभ्यासक्रमात व

 माॅडेल काॅलेज घनसावंगीच्या अभ्यासक्रमात समावेश करण्यात आला होता. तर
उसाच्या कविता या कवितासंग्रहाचा कर्नाटक विद्यापीठात एम. ए. मराठी अभ्यासक्रमात समावेश झाला आहे.

त्यांच्या कापूसकाळ व तऱ्होळीचं पाणी या पुस्तकांची नॅब संस्थेने अंधासाठी ऑडिओ बुक्स तयार केली आहेत.

पुस्तके:

अंधाराचा गाव माझा : कवितासंग्रह (२०१२), मीरा बुक्स अॅन्ड पब्लिकेशन्स, औरंगाबाद. मराठीतील अतिशय महत्त्वाचा कवितासंग्रह म्हणून हा ओळखला जातो. ललित मासिकाने यालाा जून २०१२मध्ये लक्षवेधी पुस्तक म्हटले होते.
उसाच्या कविता  : कवितासंग्रह (२००१), नीळकंठ प्रकाशन, पुणे. हा ऊसतोडणी कामगारांचे भावविश्व प्रगट करणारा मराठी भाषेतील पहिला कवितासंग्रह आहे. या कवितासंग्रहाचा धारवाडच्या कर्नाटक
 विद्यापीठामध्ये एम. ए. मराठी अभ्यासक्रमात समावेश झाला आहे. (२०१७)
एका सुगीची अखेर : कथासंग्रह, (२००९), अभिनंदन प्रकाशन, कोल्हापूर. या कथासंग्रहात विविध दिवाळी अंकांतून प्रसिद्ध झालेल्या कथा आहेत.
कापूसकाळ : कादंबरी, (२००९), मीरा बुक्स अॅन्ड पब्लिकेशन्स, औरंगाबाद. मॅजेस्टिक प्रकाशन (२०१५), ठाणे.
('कापूसकाळ' कादंबरीचा मुंबई विद्यापीठाच्या बी. ए. तृतीय वर्षाच्या अभ्यासक्रमात समावेश झाला आहे.)
तऱ्होळीचं पाणी : ललित लेखसंग्रह, (२०१२), मीरा बुक्स अॅन्ड पब्लिकेशन्स, औरंगाबाद. हे ललित लेख विविध वृत्तपत्रांतून व नियतकालिकात याआधी प्रसिद्ध झाले होते.
पाणधुई : कादंबरी, (२००४), शांती पब्लिकेशन्स पुणे. ऊसतोडणी कामगार आणि राजकारण याचे चित्रण आहे.
तुडवण :आगामी कादंबरी
भोग सरू दे उन्हाचा : कवितासंग्रह (२००७), शब्दालय प्रकाशन श्रीरामपूर.
वसाण कवितासंग्रह (२००२) चंद्रमौळी प्रकाशन पुणे. या कवितासंग्रहात निसर्ग आणि शेतकरी यांचे चित्रण आहे.
*मराठी ग्रामीण कादंबरीचा चिकित्सक अभ्यास  (२००० ते २०१०) करून पी एच. डी.SHODHGANGA या UGC च्या संकेतस्थळावर प्रसिद्ध झाले आहे.
*पन्नासहुन अधिक समकालीन साहित्यकृतींची परीक्षणे लिहिली आहेत.
*दहा पुस्तकांना प्रस्तावना दिलीआहे.
*सावित्रीबाई फुले पुणे विद्यापीठ, पुणे येथील बहिशाःल शिक्षण मंडळाचे व्याख्याते.

पुरस्कार:

*अभिरुची गौरव साहित्य पुरस्कार, बडोदा
*दलुभाऊ जैन साहित्य पुरस्कार, जळगाव
*महात्मा फुले साहित्य पुरस्कार, बंधुता - पुणे
*पद्मश्री विखे पाटील साहित्य पुरस्कार, प्रवरानगर
*खानदेश कन्या स्मिता पाटील साहित्य पुरस्कार
*भी. ग. रोहमारे साहित्य पुरस्कार, कोपरगाव
*भा. पा. हिवाळे व रूथबाई हिवाळे प्रथम पुरस्कार, अहमदनगर
*अॅड देविदास जमदाडे साहित्य पुरस्कार, लातूर
*स्वा.से. गणपतराव बडे साहित्य पुरस्कार, लोणी
(बीड)
*संत भगवान बाबा राज्यस्तरीय कवितासंग्रह पुरस्कार, यशवंतराव दाते संस्था, वर्धा
*निरंजन उजागरे काव्य पुरस्कार, अहमदनगर
*साहित्य ज्योती पुरस्कार, कडा
*भाऊ भालेराव ललित लेखन पुरस्कार,अकोला.
*दहिवळ गुरूजी साहित्य पुरस्कार, शेवगाव
*स्व. कडूबाई गर्कळ राज्यस्तरीय साहित्य पुरस्कार(२०१६), पारगाव, बीड
यांसह महाराष्ट्रातील व बाहेरील मिळून पंचवीसहून अधिक साहित्य पुरस्कार.
*साहित्य लेखन कार्याची दखल घेऊन तिफण त्रैमासिकाने कैलास दौंड साहित्य विशेषांक २०१५मध्ये प्रसिद्ध केला आहे.